- Рақамли тўловлар мавжудлиги катта даражада тўпланган мамлакатимизнинг йирик шаҳарларидан 703 нафар фуқаро ҳамда микрофирма ва кичик бизнес субектлари эгалари орасида Visa сўров ўтказди;
- Респондентларнинг 85 фоизи рақамли тўловларнинг бизнес ва ҳаётига ижобий таъсири ҳақида хабар беришади.
- Микро ва кичик бизнес эгаларининг 48 фоизи ўз транзаксияларининг ярми учун рақамли тўловлардан фойдаланади;
- Микро ва кичик бизнес эгаларининг учдан икки қисми рақамли тўловлардан фойдаланиш орқали даромадлар ўсишини, мижозларнинг ўсишини ва бизнес бошқарувини яхшилашни кўрмоқда;
Тошкент, Ўзбекистон, 2023-йил, 4-апрель – Рақамли тўловлар саноатининг жаҳон етакчиси Visa компанияси ўзининг "Unlocking the Benefits of Digital Payments" тадқиқоти натижаларини эълон қилди. Сўровга асосланган тадқиқотда Тошкент, Наманган ва Самарқанд шаҳарларининг 703 нафар аҳолиси иштирок этди, улардан 403 нафари истеъмолчи ва 300 нафари рақамли тўловлардан фойдаланадиган микрофирма ва кичик бизнес субектлари эгаларидир.
Ўзбекистонда Ҳукумат миллий ўсиш ва ривожланиш стратегияси доирасида рақамли тўловларни жорий этишни рағбатлантирмоқда. Натижада Ўзбекистоннинг тўлов-молия тизимларида сезиларли ўзгаришлар юз берди, аҳоли ҳаётида жиддий ўзгаришлар юз берди. Жаҳон банки маълумотларига кўра, ўн йил ичида банкда расмий молиявий ҳисоб рақамига эга бўлганлар сони 2011-йилдаги 23 фоиздан 2021-йилда 44 фоизга ошган.
Visa ушбу ўзгаришларнинг бир қисми бўлди. Компания кенг кўламли ҳамкорлар, жумладан банклар, мобил операторлар ва молиявий технологиялар кўмагида ҳамда миллий ташаббуслар, қонунлар ва меъёрий ҳужжатларни амалга оширишда Ҳукумат раҳбарияти билан мамлакатда инклюзив иқтисодиёт эволюциясини қўллаб-қувватлаш бўйича фаол иш олиб бормоқда. Visa сўровига кўра, Digitum мустақил тадқиқот компанияси рақамли тўловларнинг уларнинг ҳаёти ва бизнесига таъсирини баҳолаш учун рақамли тўловлардан фаол фойдаланаётган жисмоний шахслар ҳамда микро ва кичик бизнес эгалари ўртасида сўров ўтказди. Сўров давомида шунингдек, бутун мамлакат бўйлаб рақамли тўловларнинг афзалликларини кенгайтириш учун ҳозир нима қилиш кераклигини тушунишга ҳаракат қилди. Сўров шунингдек, бутун мамлакат бўйлаб рақамли тўловларнинг афзалликларини кенгайтириш учун ҳозир нима қилиш кераклигини тушунишга ҳаракат қилди.
Кристина Дорош, Вице-Президент, Марказий Осиё ва Озарбайжон мамлакатларида Visa минтақавий менеджери: "Миллий етакчилик, қарашлар ва шериклик туфайли Ўзбекистон бир неча қисқа йил ичида жадал ривожланаётган рақамли иқтисодиётни яратди. Бозор фаол ривожланмоқда, банклар инновацион молиявий технологиялар ва ечимларни жорий қилмоқдалар ва одамлар кўпроқ банк ўтказмаси орқали тўлашни афзал кўрмоқда, чунки бу қулай, тез ва хавфсиз. Рақамли тўловлар одамларнинг эҳтиёжларини қондириш ҳамда кичик бизнеснинг кенгайиши ва ривожланишига ёрдам бериш орқали дунёни қандай ўзгартираётганини биз аллақачон кўриб турибмиз. Бугунги кунда Ўзбекистон молиявий бозорни янада кенгроқ ривожлантириш, иқтисодий ўсиш ва ижтимоий тараққиётга ҳисса қўшиш ҳамда Марказий Осиёда молиявий технологиялар соҳасида етакчи бўлиш учун барча шарт-шароитларга эга."
Асосий тадқиқот натижалари:
Рақамли тўловларни қабул қилганлар улардан фойдаланишдан мамнун. Жисмоний шахслар ҳам, кичик бизнес эгалари ҳам барча операцияларининг ярми учун рақамли тўловлардан фойдаланадилар. Сўровда қатнашган шахсларнинг аксарияти (86 фоиз) ва кичик бизнес эгалари (92 фоиз) ҳафтада бир неча марта рақамли тўловлардан фойдаланадилар.
Иш ҳақи ва давлат тўловлари ҳисобни егалик қилиш ва ундан фойдаланишнинг асосий омили ҳисобланади. Респондентлар рақамли тўловларининг ярмидан кўпини иш ҳақи карталари билан амалга оширадилар. Бундан ташқари, улар яна 14 фоиз тўловларни ижтимоий карталар ёрдамида амалга оширадилар, бу ҳукумат пенсия ва шунга ўхшаш маблағларни тўлашни таъминлайди.
Истеъмолчиларнинг қулайлиги ва талаби амалга ошириш ва фойдаланишга имконият яратади. Рақамли тўловлардан фойдаланишнинг асосий сабаблари орасида респондентлар қулайлик (45 фоиз) ва инновацион молиявий технологиялар (38 фоиз), микро ва кичик бизнес эгалари эса мижозлар сўровига (44 фоиз), қулайлик (31 фоиз) ва етказиб берувчиларнинг сўровига (28%) эътибор беришади.
Рақамли тўловлар кичик бизнеснинг ривожланиши ва ривожланишига ёрдам беради. Кичик корхоналар рақамли тўловларни қабул қилиш ва амалга ошириш бўйича ижобий натижалар ҳақида хабар бермоқда. Эгаларининг 69 фоизи мижозлар сонининг кўпайишини, 65 фоизи эса даромаднинг ўсишини, ўртача 30-40 фоизни ташкил этади.
Рақамли тўловлар экотизимини ва улардан фойдаланишни кенгайтириш учун ҳамма жойда қулайлик ва ишончлилик муҳим аҳамиятга эга. Ижобий натижаларга қарамай, сўровга қатнашганларнинг деярли ярми рақамли тўловлардан фойдаланишда муаммолар борлиги ҳақида хабар беради. Корхоналар рақамли тўловларни қабул қилиши ёки умуман қабул қилмаслиги мумкин. Салбий тажрибалар, шунингдек, хизмат кўрсатишнинг беқарорлиги, электр таъминотидаги узилишлар ва тўловлар билан боғлиқ техник муаммолар билан боғлиқ. Бу муаммолар нақд пулга бўлган эҳтиёжни кучайтиради ва ундан фойдаланиш юқорилигича қолмоқда.
Рақамли тўловлардан фойдаланишнинг қиймати нафақат молиявий жиҳатдан каттароқдир. Рақамли тўловлардан фойдаланиш амалий ва ҳиссий таъсир билан яхлит таъсир кўрсатади. Суҳбатдошлар ҳаёт сифати яхшиланганини, масалан, "олтиндан қимматроқ" бўш вақтни қайд этишади. Бу таъсир, айниқса, кичик бизнес эгалари орасида сезилади. Рақамли тўловларни жорий етиш натижасида бизнеснинг келажагига ишончнинг ортиши асосий атрибут (62 фоиз) ҳисобланади. Яна бир хусусият - бу бизнес ёки ҳаётнинг бошқа соҳаларига сармоя киритиш учун вақт ва кучнинг эркинлиги (58 фоиз). Ушбу ижобий натижалар рақамли тўловларнинг хатти-ҳаракатларини кучайтиради ва тавсия ва қабул қилиш циклини кенгайтиришга ёрдам беради.
Рақамли ва молиявий таълим орқали ўсиш ва трансформацияни тезлаштириш имконияти мавжуд. Таълим ва кўникмаларни ривожлантириш бўйича тренингнинг қайсидир шаклини тамомлаган бизнес эгаларининг 82 фоизи буни жуда фойдали деб билишади, аммо сўралган респондентларнинг атиги 38 фоизи тренингдан ўтган. 42 фоиз одамлар молиявий таълим фойдали бўлади деб ўйлашади.